“Dạy học như trồng cây, cần có phương pháp, kỹ thuật, và sự kiên nhẫn.” – Câu tục ngữ này đã nói lên tầm quan trọng của giáo án trong công cuộc truyền đạt kiến thức. Nhưng làm sao để soạn giáo án hiệu quả, giúp học sinh tiếp thu bài học một cách trọn vẹn? Bí mật chính là nằm ở thang độ Bloom – một công cụ mạnh mẽ giúp bạn thiết kế giáo án theo từng cấp độ nhận thức, từ thấp đến cao.
Thang độ Bloom: Lộ trình chinh phục kiến thức
Thang độ Bloom là một hệ thống phân loại các cấp độ nhận thức được phát triển bởi nhà giáo dục Benjamin Bloom vào năm 1956. Hệ thống này bao gồm 6 cấp độ, từ thấp đến cao:
1. Nhớ (Remembering):
- Mục tiêu: Thu thập thông tin, ghi nhớ kiến thức cơ bản, tái hiện lại những gì đã học.
- Các động từ: Nêu, liệt kê, xác định, nhận dạng, ghi nhớ, nhắc lại, xác định vị trí…
- Ví dụ: Nêu 5 đặc điểm của động vật có vú; Liệt kê các thành phố lớn ở Việt Nam; Xác định vị trí của sông Hồng trên bản đồ…
2. Hiểu (Understanding):
- Mục tiêu: Hiểu được nghĩa của thông tin, giải thích, tóm tắt, so sánh, đối chiếu, dịch nghĩa…
- Các động từ: Giải thích, tóm tắt, dịch, minh họa, mô tả, diễn đạt, so sánh…
- Ví dụ: Giải thích ý nghĩa của câu tục ngữ “Có công mài sắt có ngày nên kim”; Tóm tắt nội dung bài thơ “Bánh trôi nước”; Dịch đoạn văn tiếng Anh sang tiếng Việt…
3. Áp dụng (Applying):
- Mục tiêu: Sử dụng kiến thức đã học vào thực tế, giải quyết vấn đề, thực hành…
- Các động từ: Áp dụng, sử dụng, thực hiện, giải quyết, xây dựng, biểu diễn…
- Ví dụ: Áp dụng công thức tính diện tích hình chữ nhật để tính diện tích một mảnh vườn; Sử dụng kiến thức về động cơ điện để sửa chữa quạt điện; Giải quyết bài toán về tỷ lệ thuận…
4. Phân tích (Analyzing):
- Mục tiêu: Phân tích, đánh giá, so sánh, xác định mối quan hệ, phân loại…
- Các động từ: Phân tích, đánh giá, so sánh, phân loại, xác định nguyên nhân, kết luận, đưa ra nhận xét, nhận diện…
- Ví dụ: Phân tích nguyên nhân dẫn đến chiến thắng của cuộc kháng chiến chống Mỹ; Đánh giá tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; So sánh ưu nhược điểm của hai phương pháp học tập…
5. Tổng hợp (Synthesizing):
- Mục tiêu: Kết hợp nhiều kiến thức, ý tưởng để tạo ra một sản phẩm mới, đề xuất giải pháp, sáng tạo…
- Các động từ: Kết hợp, kết nối, tạo ra, đề xuất, giải quyết, sáng tạo, lập kế hoạch…
- Ví dụ: Kết hợp các kiến thức về lịch sử, địa lý, văn hóa để xây dựng một bài thuyết trình về văn hóa Việt Nam; Đề xuất giải pháp cho vấn đề ô nhiễm môi trường…
6. Đánh giá (Evaluating):
- Mục tiêu: Đánh giá, đưa ra ý kiến, xác định giá trị, lựa chọn, biện luận…
- Các động từ: Đánh giá, biện luận, lựa chọn, phê phán, thảo luận, xác định giá trị, nêu ý kiến…
- Ví dụ: Đánh giá tác phẩm văn học “Truyện Kiều”; Biện luận về tác động của mạng xã hội đối với giới trẻ…
Soạn giáo án dựa vào thang độ Bloom: Hành trình chinh phục đỉnh cao
Để soạn giáo án hiệu quả, bạn cần kết hợp sử dụng thang độ Bloom với các bước sau:
1. Xác định mục tiêu học tập:
- Câu hỏi: Mục tiêu học tập của bài giảng là gì? Học sinh cần đạt được những gì sau khi học xong bài học?
- Ví dụ: Học sinh có thể ghi nhớ các đặc điểm của động vật có vú; Học sinh có thể giải thích ý nghĩa của câu tục ngữ “Có công mài sắt có ngày nên kim”.
2. Phân chia nội dung bài học theo từng cấp độ nhận thức:
- Câu hỏi: Nội dung nào phù hợp với cấp độ nhớ, hiểu, áp dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá?
- Ví dụ: Nội dung về các đặc điểm của động vật có vú phù hợp với cấp độ nhớ, hiểu; Nội dung về việc giải thích ý nghĩa của câu tục ngữ phù hợp với cấp độ hiểu, phân tích…
3. Xây dựng các hoạt động học tập cho từng cấp độ:
- Câu hỏi: Hoạt động nào phù hợp với từng cấp độ nhận thức?
- Ví dụ: Hoạt động đọc, ghi chú, trả lời câu hỏi trắc nghiệm phù hợp với cấp độ nhớ; Hoạt động thảo luận, viết bài luận phù hợp với cấp độ hiểu, phân tích, tổng hợp…
4. Sử dụng các động từ hành động:
- Câu hỏi: Động từ nào phù hợp để diễn đạt các mục tiêu học tập, các hoạt động học tập?
- Ví dụ: “Nêu”, “liệt kê” phù hợp với cấp độ nhớ; “Giải thích”, “tóm tắt” phù hợp với cấp độ hiểu; “Áp dụng”, “sử dụng” phù hợp với cấp độ áp dụng…
5. Kiểm tra đánh giá:
- Câu hỏi: Làm sao để kiểm tra, đánh giá hiệu quả việc học tập của học sinh?
- Ví dụ: Sử dụng các câu hỏi trắc nghiệm, bài kiểm tra tự luận, hoạt động thảo luận…
Lời khuyên từ chuyên gia:
-
TS. Lê Văn A, chuyên gia giáo dục: “Thang độ Bloom là một công cụ hữu ích giúp giáo viên thiết kế bài giảng hiệu quả, nhưng quan trọng hơn là phải linh hoạt ứng dụng, không nên gò bó vào khuôn mẫu.”
-
Thầy giáo Nguyễn Văn B, giáo viên dạy Toán nổi tiếng: “Soạn giáo án dựa vào thang độ Bloom giúp học sinh tích cực tham gia vào quá trình học tập, nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức.”
Kết luận:
Soạn giáo án dựa vào thang độ Bloom là một phương pháp hiệu quả giúp giáo viên thiết kế bài giảng theo từng cấp độ nhận thức, thu hút sự chú ý và nâng cao khả năng tiếp thu của học sinh. Tuy nhiên, giáo viên không nên áp dụng một cách máy móc mà cần linh hoạt ứng dụng cho phù hợp với đối tượng học sinh và nội dung bài giảng.